Związanie w szachach
Związanie to jeden z najczęstszych i jednocześnie najskuteczniejszych motywów taktycznych w partii szachów.
Zanurzmy się w świat związań w szachach i dowiedzmy się wszystkiego na ich temat – czym są, jak je skutecznie wykorzystywać, by wygrywać partie, a także jak prawidłowo się przed nimi bronić.
Oto, co musisz wiedzieć o związaniach w szachach.
- Czym jest związanie w szachach?
- Różnica pomiędzy związaniem a rożnem
- Dlaczego warto znać motyw związania?
- Które bierki potrafią związać bierki przeciwnika?
- Rodzaje związań
- Jak wykorzystać związanie?
- Uwalnianie się spod związania
- Zbicie bierki, która nas wiąże
- Zejście z niebezpiecznej linii
- Wzmocnienie obrony związanej bierki
- Zaatakowanie bierki powodującej związanie (za pomocą piona)
- Uwolnienie się spod związania za pomocą motywów taktycznych!
- Czy uda Ci się znaleźć związanie?
- Jak ćwiczyć związania na ChessKid?
- Podsumowanie
- Nagranie wideo na temat związania w szachach
Czym jest związanie w szachach?
Najbardziej podstawową informacją jest to, że związane figury nie mogą wykonać ruchu bez odsłonięcia bardziej wartościowej bierki (aby uzyskać więcej informacji na ten temat, zapoznaj się z naszym artykułem na temat wartości figur w szachach). Jeśli związana bierka się poruszy, zawodnik prawdopodobnie poniesie znaczną stratę materialną. Związanie jest możliwe dzięki określonemu położeniu figur naszego przeciwnika – gdy znajdują się w tej samej linii, może nam się udać wywrzeć presję poprzez związanie jednej z nich. Gdy jakaś bierka jest związana, nie może nigdzie uciec.
Na przykład, jeśli związany byłby hetman, przesunięcie związanej bierki, która go chroni, oznaczałoby jego utratę.
Wieża się boi i ma ku temu wszelkie powody!
Warto wspomnieć, że czasami związane figury w ogóle nie mogą się poruszyć. Takie związanie nazywamy związaniem bezwzględnym (omówimy je już za chwilę). Jeśli związana figura broni króla, to nie może ona wykonać żadnego ruchu, ponieważ byłoby to nieprawidłowe posunięcie. Jeśli spróbujesz wykonać taki ruch na ChessKid, nasza strona Ci na to nie pozwoli.
Najlepiej będzie wytłumaczyć taką sytuację na konkretnym przykładzie na szachownicy:
Przykład związania, w którym skoczek może się ruszyć, ale doprowadzi to do utraty hetmana.
W powyższym przykładzie białe zagrały właśnie ruch „d5”, atakując czarnego skoczka z „c6”. W idealnym świecie zawodnik grający czarnymi chciałby uratować swojego skoczka i przestawić go na inne pole, jednak w tym przypadku skoczek z „c6” oraz hetman z „d7” stoją na tej samej diagonali. To oznacza, że skoczek jest związany, ponieważ chroni ważniejszą bierkę – hetmana. Jeśli więc skoczek z „c6” gdzieś odskoczy, białe zagrają po prostu „Gxd7”, zdobędą czarnego hetmana i prawdopodobnie wygrają partię.
Różnica pomiędzy związaniem a rożnem
Teraz, gdy wiemy już co nieco o związaniach, spróbujmy odróżnić je od innego popularnego motywu taktycznego w szachach – rożna. Jak wspomnieliśmy wcześniej, związanie to motyw taktyczny, w którym wykorzystuje się to, że jedna bierka chroni drugą, silniejszą od niej.
W przypadku rożna, ustawienie bierek jest odwrotne niż w związaniu – silniejsza bierka jest z przodu, a słabsza z tyłu. Na poprzednim diagramie skoczek (słabsza bierka) stał z przodu i chronił hetmana (silniejsza bierka).
Przyjrzyjmy się następującej pozycji–
Czy potrafisz znaleźć najsilniejszy ruch w tej pozycji, dzięki któremu czarne wygrają partię?
Jeśli w powyższej sytuacji czarne zagrają „Wh1”, białe będą miały bardzo poważny problem, którego właściwie nie da się rozwiązać. Jeśli biała wieża zbije pionka na „a2”, wówczas czarne zdobędą białą wieżę za pomocą motywu rożna: „Wh2+!”
Przykład rożna.
W tej pozycji cenniejsza bierka białych (król) chroni mniej wartościową bierkę – wieżę. Król musi uciec od szacha, ale gdziekolwiek pójdzie, nie będzie w stanie obronić wieży. Czarne pobiją białą wieżę ruchem Wxa2! i prawdopodobnie wygrają partię.
To jest właśnie główna różnica pomiędzy rożnem a związaniem.
W przypadku rożna, lepsza bierka stoi przed słabszą. W przypadku związania, jest odwrotnie. Trzy diagramy wyżej skoczek znajdował się z przodu i chronił hetmana.
Dlaczego warto znać motyw związania?
Przed chwilą widzieliśmy, jak dzięki wspaniałemu motywowi związania, białe zdobyły skoczka przeciwnika. Taka zdobycz oznacza dużą przewagę w materiale, zwłaszcza jeśli partia jest dopiero w początkowej fazie.
Związania bardzo często potrafią zdecydować o wyniku partii szachowych, szczególnie w przypadku pojedynków rozgrywanych szybkim tempem. To jedna z podstawowych broni w rękach każdego szachisty. Co więcej, jeśli gramy z kimś niedoświadczonym, szansa na wykorzystanie tego motywu taktycznego jest jeszcze większa.
Które bierki mogą związać bierki przeciwnika?
Związanie można wykonać następującymi bierkami:
- Wieżą
- Gońcem
- Hetmanem
To oznacza, że ani piony, ani skoczki, ani król, nie mogą związywać bierek przeciwnika. Nie ma się jednak czym martwić – na szczęście mogą one sprawić problemy przeciwnikowi za pomocą innych sztuczek.
Rodzaje związań
W tej części artykułu dowiemy się, jakie są główne rodzaje związań w szachach.
Czym jest związanie bezwzględne?
Ze związaniem bezwględnym mamy do czynienia wtedy, gdy związana figura chroni króla i choć bardzo by chciała, to jednak nie może wykonać żadnego ruchu, ponieważ byłoby to złamaniem zasad królewskiej gry.
Najlepiej ilustruje to poniższy przykład.
Na powyższej szachownicy widać nie jedo, ale dwa związania bezwzględne!
Związane są zarówno czarna wieża (z pola „d7”), jak i skoczek (z pola „g6”). Co więcej, stoją na tych samych diagonalach, co król. Obydwie te bierki są zablokowane i (na szczęście dla gracza grającego białymi) nie mogą się poruszyć.
Wyobraźmy sobie, że czarna wieża i skoczek to zabawki oblepione klejącą gumą do żucia. Taka zabawka z pewnością nigdzie się nie wybiera i dokładnie tak samo jest z bierkami szachowymi! Można też powiedzieć, że związane figury bawią się w „Raz, dwa, trzy, Baba Jaga patrzy!” – za żadne skarby nie wolno im się ruszyć. A białe? Białe są zadowolone, ponieważ na pewno skorzystają z tego, że czarne figury przeciwnika są unieruchomione!
Czym jest związanie względne?
Ze związaniem względnym mamy do czynienia wtedy, gdy związana bierka może wykonać ruch, ponieważ nie będzie to wbrew regułom gry. Takie związanie obejmuje wszystkie przypadki, w których związana bierka nie chroni króla. Jeśli spróbujesz poruszyć tak związaną figurę podczas turnieju na żywo, sędzia na pewno nie będzie miał nic przeciwko temu (przeciwnik również). Na stronie ChessKid również możesz wykonywać takie ruchy. Musisz jednak uważać, bo łatwo w taki sposób stracić cenną figurę.
Poniżej znajduje się przykład związania względnego:
Oto przykład związania względnego. Związana bierka nie chroni króla!
W przypadku związania względnego, związana bierka najczęściej i tak nie chce wykonywać żadnego ruchu, ale nawet jeśli go wykona, nie będzie to stanowiło naruszenia zasad królewskiej gry. Czasami opłaca się nawet celowo odejść spod związania, co pokażemy w dalszej części artykułu.
Jak wykorzystać związanie?
Ważną cechą związanych figur jest to, że tracą one swoją moc w defensywie i dlatego nie można na nie liczyć tak, jak zwykle. To dlatego związania dają mnóstwo możliwości, by sprawić, że nasz przeciwnik będzie miał nie lada problem.
Oto przykład:
Czy potrafisz znaleźć najlepszy sposób wykorzystania związania czarnej figury?
W tej pozycji związany jest czarny pionek z pola „g7”. Możemy to wykorzystać niemal natychmiast i zagrać pięknego szacha „Hxh6+!”. Czarne nie mogą pobić naszego hetmana, ponieważ takie posunięcie byłoby nieprawidłowe (odsłoniłoby atak na czarnego króla ze strony naszego gońca z pola „b2”).
Biały hetman wykorzystuje to, że pion z „g7” jest związany i daje czarnemu królowi najpierw szacha, a w następnym posunięciu mata.
Jedynym poprawnym ruchem w tej pozycji jest przesunięcie króla na pole „g8”, po czym białe mogą zakończyć partię, dając czarnym mata w jednym ruchu. Czy potrafisz go znaleźć?
Dokładnie! „Hxg7” i koniec partii. Białe wygrywają!
I tak po prostu, po dwóch ruchach, białe dały czarnemu królowi pięknego mata, wykorzystując motyw związania.
Uwalnianie się spod związania
Teraz spójrzmy na związanie z drugiej strony, czyli wejdźmy w rolę zawodnika, który się broni. Czy będziesz potrafić uwolnić się spod związania, jeśli kiedykolwiek zdarzy Ci się taka sytuacja? I bądźmy szczerzy—wszyscy, nawet doświadczeni arcymistrzowie, przegrywają partie z powodu związania.
Dobra wiadomość jest taka, że mamy do dyspozycji całkiem niezły arsenał opcji, które umożliwiają uwolnienie się od związania i zapobieżenie stratom materialnym, a nawet przegraniu partii.
Zbicie bierki, która nas wiąże
To jeden z najczęściej stosowanych sposobów na uwolnienie się spod związania. Czasami bez większego problemu da się usunąć z planszy figurę, która nas wiązała, a to często wystarczy, by wyjść z takiej sytuacji bez szwanku.
Związanie skoczka z naszym królem nie jest wcale takie straszne, prawda? Możemy po prostu pozbyć się czarnego gońca!
W tej pozycji możemy po prostu zbić gońca z „e5” naszym skoczkiem z „f3”. Uwierzcie mi, skoczek z wielką ochotą poświęci samego siebie po to, by zlikwidować nieprzyjemne związanie ze swoim królem. Pamiętajcie, że taka wymiana będzie równa, ponieważ skoczek i goniec mają taką samą wartość.
Co więcej, będzie to również mądry ruch, ponieważ mamy przewagę piona, a przecież każde uproszczenie pozycji jest dobre dla strony, która ma przewagę.
Zejście z niebezpiecznej linii
Kolejnym skutecznym sposobem uwolnienia się spod związania jest zejście cenniejszą figurą z niebezpiecznej przekątnej lub linii.
W tej pozycji skoczek z „f3” jest związany, ale jest prosty sposób, by uwolnić się z tego związania. Potrafisz go znaleźć?
Aby zejść z niebezpiecznej przekątnej „d1 - h5”, na której znajduje się nasz hetman, możemy po prostu przestawić go na inne pole, a wtedy będziemy już mogli ruszać się naszym skoczkiem. Uważajcie jednak, by nie poruszyć się hetmanem na pole „b3”, którego pilnuje czarny skoczek z pola „a5”.
Dobrym ruchem będzie na przykład „Hc2”, dzięki któremu nasz skoczek będzie wolny i będzie mógł wędrować po szachownicy, jak znani aktorzy po czerwonym dywanie przed galą Oskarów.
Teraz skoczek z pola „f3” jest wolny i może się ruszać, ponieważ za nim nie ma już naszego hetmana.
Innym, sprytnym sposobem na uwolnienie się spod związania jest danie przeciwnikowi szacha. Dzięki temu również możemy zejść z niebezpiecznej przekątnej, ale tym razem zrobimy to z tempem.
Czy potrafisz znaleźć sposób na uwolnienie się spod związania za pomocą dania szacha królowi przeciwnika?
W tej pozycji biały hetman może wykorzystać swoją moc i dać szacha na polu „a4”. Dzięki temu czarne nie będą miały czasu na zbicie naszej związanej figury, ponieważ najpierw będą musiały zająć się zapewnieniem bezpieczeństwa swojemu królowi.
I w ten prosty sposób nasz hetman uciekł spod związania. Hurra!
Wzmocnienie obrony związanej bierki
Przyjrzyjmy się tej samej pozycji jeszcze raz. Białe mają jeszcze inny sposób na pozbycie się związania. Zapewniając dodatkową ochronę naszemu związanemu skoczkowi, uwalniamy od zadań obronnych naszego hetmana, który może teraz swobodnie poruszać się po szachownicy, by wywierać presję na przeciwnika.
Przestawienie gońca na pole „e2” („Ge2”) nie tylko pomoże naszej dostojnej damie poczuć się o wiele bezpieczniej, ale pomoże również kontynuować rozwój naszych lekkich figur (a jest to przecież jedna z podstawowych zasad w debiucie).
Dzięki ruchowi „Ge2” pozbywamy się związania skoczka z hetmanem i jednocześnie kontynuujemy rozwój figur, przygotowując się do wykonania roszady. Jeden ruch, a tyle korzyści!
Zaatakowanie bierki powodującej związanie (za pomocą piona)
Kolejnym skutecznym sposobem pozbycia się związania jest zaatakowanie bierki przeciwnika za pomocą, na przykład, naszego piona. Dzięki temu, zadajemy naszemu przeciwnikowi pytanie, czy ma zamiar uciec, czy wymienić się figurami. Niezależnie od tego, którą opcję wybierze, po nieprzyjemnym związaniu nie będzie już śladu.
W tej pozycji możemy użyć skoczka z linii „h”, aby zadać naszemu przeciwnikowi pytanie o jego plany (związane z gońcem).
W powyższej pozycji możemy po prostu zagrać ruch „h3” i czarne będą musiały pobić naszego skoczka z „f3”, co będzie jak najbardziej równą wymianą.
Weźmy pod uwagę, że grając to posunięcie zastawiamy małą pułapkę. W przypadku, gdy czarne będą uparte i zdecydują się utrzymać związanie, grając „Gh5”, możemy zastawić na nie małą pułapkę. Nasz potężny łańcuch pionów pokaże swoją siłę i uwięzi czarnego gońca. Możemy zagrać „g4”, a jeśli czarny goniec wycofa się na pole „g6”, mamy do dyspozycji zabójczy ruch „f5”, którym złapiemy wrogiego gońca w pułapkę bez wyjścia!
Goniec z pola „g6” nie ma dokąd uciec. Powinien teraz poświęcić się choć za jednego piona!
Uwolnienie się spod związania za pomocą motywów taktycznych!
Spróbuj na chwilę zapomnieć, że w przypadku związania względnego, figura nie może się poruszać. A przynajmniej taki ruch rzadko kiedy jest bezpieczny.
Czasami możemy tak naprawdę ruszyć się związana figurą i pozwolić przeciwnikowi na zdobycie materiału, ale w zamian damy mu mata! Wiemy przecież dobrze, że w szachach nie liczy się to, ile figur zbijemy przeciwnikowi, tylko to, kto pierwszy doprowadzi do mata!
Bardzo znanym przykładem takiej sytuacji jest tzw. „mat Legala”. To pułapka debiutowa, w której biały hetman jest związany, ale białe w piękny sposób mogą obrócić tę sytuację na swoją korzyść.
Oto poświęcenie:
Czy uda Ci się znaleźć związanie?
Przyjrzyjmy się poniższej pozycji, która powinna być już dle Ciebie znajoma (mamy przynajmniej taką nadzieję!)
Czarna wieża i skoczek są związane, ale możemy związać jeszcze jedną czarną figurę!
Widzimy, że białe wiążą już dwie czarne figury. Czy uda Ci się znaleźć ruch, za pomocą którego zwiążemy jeszcze jedną figurę przeciwnika?
A oto nasza podpowiedź. Związanie, o które pytamy, możemy wykonać na dwa sposoby. Wydaje się więc, że nasza mała zagadka ma nie jedną, ale dwie poprawne odpowiedzi. Twoja kolej!
Jeśli przyszedł Ci na myśl ruch wieżą na pole „e1”, to świetnie! Możesz jednak spytać—ale którą wieżą? Cóż, w naszym przypadku nie ma to większego znaczenia. Na pole „e1” możemy przestawić zarówno wieżę z pola „c1”, jak i z pola „h1”. Skutek będzie taki sam—czarne nie będą w stanie uratować swojej najpotężniejszej figury, ponieważ nie będzie ona mogła opuścić linii „e”. Biedny hetman!
Nieczęsto zdarza się, że możemy zagrać dwa różne ruchy, których skutkiem będzie tak samo potężne związanie, które pomoże nam zdobyć czarnego hetmana i wygrać partię (jeśli do końca partii będziemy grać uważnie).
Czarne nie mają żadnego sposobu na uratowanie swojego hetmana. Mogą go jedynie poświęcić za jedną białą wieżę, ale nie będzie to dla nich równa wymiana.
Do widzenia hetmanie! Do zobaczenia w kolejnej partii!
Jak ćwiczyć związania na ChessKid?
Teraz, gdy po przerobieniu wielu przykładów rozumiesz już, czym jest związanie, pora przećwiczyć nowo zdobytą wiedzę, rozwiązując zadania. Na szczęście na ChessKid mamy osobną stronę, na której można poćwiczyć motyw związania.
Wystarczy przejść na stronę https://www.chesskid.com/puzzles/pin. Miłej zabawy!
Goniec z pola „e4” jest związany, a białe grożą zbiciem go z szachem. Czarne mogą jednak zagrać ładną kontrę! Czy potrafisz ją znaleźć i wygrać partię?
Podsumowanie
Teraz wiesz już, czym jest związanie, jak wykorzystać je do wygrywania w partiach, a także w jaki sposób się przed nimi obronić.
Nagranie wideo na temat związania w szachach
Aby dowiedzieć się więcej o związaniach w szachach, zachęcamy do obejrzenia poniższego filmu.